Van archief naar klaslokaal: archieven.nl als onderwijsbron

Van archief naar klaslokaal: archieven.nl als onderwijsbron

Hoe lerarenopleider Wibe Balt archieven.nl inzet in het onderwijs

Wibe Balt is docent aan de tweedegraads lerarenopleiding geschiedenis NHL Stenden (Academie Educatie), en geeft ook vakken die raken aan onderwijskunde, pedagogiek en vakdidactiek. Dankzij archieven.nl brengt hij het archief letterlijk binnen handbereik van zijn studenten.

Een sprong van analoog naar digitaal

“Ik ben echt old-school,” vertelt Wibe. “Voor mij was een archief altijd een fysieke ruimte waar je naartoe moest, met dikke boeken waarin archieven beschreven stonden.” Na zijn afstuderen, waarbij hij een jaar lang alleen maar in het Nationaal Archief heeft gezeten, kwam hij een lange tijd niet meer in aanraking met het archief. Totdat hij vier jaar geleden via zijn partner in aanraking kwam met archieven.nl.

“Het was eigenlijk een vreemde, niet-natuurlijke kennismaking,” geeft hij toe. “Eigenlijk had ik moeten weten dat het bestond. Maar die sprong van fysiek naar digitaal, dat was voor mij echt een hele overgang.”

Die overgang bleek echter een game-changer voor zijn onderwijs. Waar hij vroeger als student veel tijd kwijt was aan het verzamelen en kopiëren van bronnen in het archief, heeft hij nu via archieven.nl een schat aan materiaal direct beschikbaar.

Bronnen tot leven brengen in de klas

Wibe integreert archieven.nl op verschillende manieren in zijn lessen. “Het gaat mij niet alleen om het archief als zodanig, maar ook om de didactische toepassing. Ik leer studenten hoe ze historische bronnen kunnen gebruiken om leerlingen aan het leren te zetten.”

Een concreet voorbeeld is de grote bronnenopdracht waarin studenten lesmateriaal ontwikkelen voor musea en culturele instellingen. Ze werken daarbij met stilstaand en bewegend beeld: ze krijgen twee bronnen die ze analyseren en samenvatten in een poster, ondersteund met materiaal van archieven.nl. In een lokaal presenteren de studenten hun bevindingen, waarbij ze bijvoorbeeld foto’s van hun dorp hebben laten zien, maar ook bewegend beeld via de laptop. “Bij mijn deeltijdstudenten heb ik ook iets soortgelijks gedaan, maar dan iets anders geformuleerd. Zij moesten de sociaaleconomische geschiedenis van hun omgeving gaan onderzoeken.”

Regionaal materiaal werkt bijzonder goed. “Studenten zoeken beeldmateriaal uit hun eigen omgeving. Hoe vind je anders filmpjes van jouw dorp uit de jaren 70 van een optocht? Aan de hand van zo’n door amateurs gefilmde optocht kun je laten zien hoe een samenleving is veranderd en wat er hetzelfde is gebleven.”

Verrassende ontdekkingen

De digitale toegankelijkheid leidt regelmatig tot bijzondere vondsten. Wibe vertelt over een student die voor het thema ’80 jaar vrijheid’ beelden van de bevrijding van Leeuwarden vond. “Dat waren beelden die niet gemaakt zijn om te verspreiden, maar wel voor het archief bewaard zijn gebleven. Dat vind ik wel een verrassende ontdekking.”

Een ander mooi voorbeeld kwam van zijn deeltijdstudenten: “Die vonden beelden van een feestweek in Hantum uit 1972, met eindeloze opnames van voorbij trekkende karren met mensen erop. Dat zijn wel hele speciale lesmomenten, vind ik.”

Deze ontdekkingen motiveren zowel studenten als docent. “Het moment dat een student bij je komt met heel bijzonder materiaal, dan weet je dat het gelukt is. Dan heeft hij echt iets gevonden wat hij kan gebruiken.”

Een revolutie in geschiedenisonderwijs

De impact van digitale archieven op het onderwijs is enorm, stelt Wibe. “Toen ik studeerde, nam ik gekopieerde archiefstukken mee naar de klas. Dat was een omslachtige manier van zoeken. Nu is de mogelijkheid om historisch beeldmateriaal te gebruiken echt niet meer te vergelijken met vroeger.”

Deze ontwikkeling past perfect bij moderne onderwijsdoelen. “Een archief bevat geen waarheden, maar documenten die studenten laten oefenen met het zoeken naar waarheid. Veel meer dan in een boek of methode. Je kunt een propagandaplaatje uit de jaren 70 vinden, antifeministisch of juist het tegenovergestelde, en dat gebruik je dan voor perspectiviteit in de klas.”

Gebruiksvriendelijk en overzichtelijk

Over de website zelf is Wibe positief: “Het is niet een ingewikkelde site. Wat ik handig vind, is dat je op de homepage gelijk de bron kunt selecteren: beeldmateriaal of tijdschriften bijvoorbeeld. Ook is het prettig dat je heel verfijnd kan zoeken op periode en organisatie.”

De eenvoud spreekt hem aan. “Ik hou van overzichtelijke websites. Dit is gewoon zoals het is: ik kan zoeken, klikken, een lijstje vinden. Niet te ingewikkeld.”

Goud in handen

Ondanks zijn enthousiasme ziet Wibe dat de bekendheid van archieven.nl onder docenten nog beperkt is. “Ik denk dat jullie goud in handen hebben. Erfgoed en archief leren studenten dat de wereld complexer is dan het lijkt. Voor docenten maatschappijleer en burgerschap is dat precies wat ze nodig hebben.”

Hij ziet kansen voor de toekomst: “We willen dit volgend jaar meer geïntegreerd aanbieden in ons onderwijs. Dit is een belangrijke stap.”

Met archieven.nl krijgen docenten en studenten toegang tot een schat aan authentiek bronmateriaal, zonder de drempel van een fysiek archief. Een ontwikkeling die het geschiedenisonderwijs naar een hoger niveau tilt: van passief leren naar actief onderzoeken.